Dossier duurzame verpakkingen

Deel 1: Van elk flesje weer een flesje maken

Gemaakt om te recycleren

De hele sector is het erover eens dat het de ultieme ambitie is om onze verpakkingen volledig ‘circulair’ te maken. Of simpel gezegd: van elk flesje weer een nieuw flesje te maken***. Zodat geen enkele verpakking nog achterblijft in de natuur of ergens waar het niet hoort.

Maar om de flesjes te kunnen recycleren na gebruik, moeten ze eerst allemaal ingezameld worden. Hiervoor zetten de producenten eerst en vooral de kracht van hun merken, hun producten en hun communicatie in om de consument te sensibiliseren om de flesjes na gebruik in de blauwe zak te verzamelen of on-the-go in de daarvoor bestemde vuilnisbakken. Zo roepen de producenten de consument via grootse reclamecampagnes, acties én op de verpakkingen op om de flesjes in de juiste vuilnisbak te gooien en te recycleren. “Het is belangrijk dat wij onze verantwoordelijkheid nemen om mee te sensibiliseren rond zwerfvuil om zo te voorkomen dat onze verpakkingen in de natuur terechtkomen”, legt Eva Lefèvre, Director Public Affairs, Communication & Sustainability van Coca-Cola Europacific Partners, uit. “Daarom zetten we ook onze marketingcampagnes mee in om deze boodschap over te brengen: help ons om te recycleren. Ook op de flessen roepen we daartoe op.”

Zo goed als alle producenten steunen bovendien zeer actief initiatieven om zwerfvuil op te halen, zowel lokaal als internationaal. Zo is er de lokale samenwerking met de Click van Fost Plus, een digitale applicatie die mensen motiveert om zwerfvuil op te ruimen. Daarnaast zijn er partnerships met bijvoorbeeld Plastic Whale, The Recycling Partnership, River Cleanup, Plastic Bank, Natuurpunt… En er zijn ook heel wat allianties gesloten zoals The Shift, The Alliance against Plastic Waste, The Recycling Partnership…

“Een flesje mag inderdaad nooit meer als afval gezien worden, daar geloven we sterk in. Daarom moet het een bepaalde waarde krijgen in de ogen van de consument”, geeft Rozanne Drost, duurzaamheidsmanager van PepsiCo, aan. “Het systeem van de blauwe zak van Fost Plus werkt zeer performant, zeker voor de consumptie van huishoudens. Op deze manier halen we het overgrote merendeel van de flesjes op. Maar on-the-go komen toch nog een heel aantal flessen niet terecht waar het hoort. Hier hebben we de voorbije jaren als industrie al hard aan gewerkt en samen ambitieuze doelstellingen afgesproken om de inzameling van lege drankverpakkingen zo hoog mogelijk te krijgen. Zo zal je vandaag bijvoorbeeld op steeds meer evenementen de inzamelpunten voor lege flesjes of bekers mee geïntegreerd zien in de volledige ervaring van het event.”

“Ook onze ambitie is om volledig circulaire verpakkingen te bereiken”, geeft Veerle Lenaerts, marketing manager Nestlé Waters Benelux, aan. “Dit betekent dat we ons engageren om het inzamelpercentage van verpakkingen te verhogen zodat het materiaal kan hergebruikt worden om nieuwe flessen van te maken. Daarom ondersteunen ook wij inzamelsystemen met als doel om minstens 90% van de verpakkingen op te halen voor recyclage.”

Ook werken producenten aan manieren om de dop en het label van de flessen beter recycleerbaar te maken én om ze beter te recycleren. Eén van de innovaties die hiervoor in de pijplijn zit en die vanaf juli 2024 ook wettelijk verplicht zal zijn volgens de Europese Single Use Plastic-richtlijn, is de zogenaamde ‘tethered cap’, een dop die is vastgemaakt aan de fles. Je kan deze dop er dus niet meer volledig afdraaien, zodat deze altijd samen met de fles ook weer in de blauwe zak gesorteerd wordt en niet meer zo makkelijk als afval in de natuur terechtkomt.

Nieuwe flesjes uit gerecycleerde pet

Dat elk flesje weer ingezameld wordt, is ook belangrijk om er weer nieuwe flesjes van te kunnen maken. Als je drankflesjes weer kan ophalen en recycleren, levert dit hoogwaardig gerecycleerd plastic (rpet) op dat je weer kan gebruiken voor nieuwe flesjes. De sector schakelt immers steeds meer over op flesjes uit 100% gerecycleerd plastic. Voor ongeveer een derde van de flessen van frisdrank- en watermerken in België en Luxemburg wordt intussen zelfs helemaal geen nieuw plastic (uit fossiele brandstoffen) meer gebruikt*. Zo bevatten onze plastic drankverpakkingen in België intussen gemiddeld 35% rpet**. We zijn hiermee een voorloper in Europa, waar dit slechts 17%** is. Dit levert ook een enorme besparing aan CO2-uitstoot op. Een fles uit 100% gerecycleerd plastic heeft immers een CO2-voetafdruk die tot 70% lager is dan nieuw plastic gemaakt van fossiele grondstoffen, zo blijkt uit berekeningen van Coca-Cola. De meeste grote frisdrank- en waterproducenten hebben overigens de ambitie om tegen 2025 volledig of grotendeels over te schakelen op 100% gerecycleerd pet in al hun flesjes en zo dus volledig circulair te gaan werken.

Om te garanderen dat er genoeg rpet beschikbaar is op de markt om de overgang te maken, investeren de drankenproducenten ook in onderzoek en samenwerkingen met wetenschappelijke partners en start-ups. Zo wordt bijvoorbeeld geïnvesteerd in onderzoek naar depolymerisatie-technieken. Dit zijn technieken waarbij plastic weer wordt herleid tot moleculair niveau, zodat vanuit de moleculen weer nieuw plastic gemaakt kan worden. Dit zorgt ervoor dat ook plastic dat eerst niet geschikt was voor voedingsproducten daar wel voor in aanmerking kan komen.

Ook zelf rpet produceren behoort tot de mogelijkheden voor de drankenproducenten. In 2023 komt er een eerste fabricage-eenheid voor rpet in België, FILAO, in Couillet vlakbij Charlerloi, in partnership met Veolia Belux. “Op deze manier hebben we de garantie dat we kwalitatief gerecycleerde pet kunnen maken van de flessen die ingezameld worden via de blauwe zak, dat geschikt is voor gebruik voor nieuwe drankflesjes. En we garanderen zo ook de beschikbaarheid, een korte keten en de traceerbaarheid van het gerecycleerd plastic”, legt Directrice RSE et communication Agnès Jacquot van Sources ALMA uit. “Dankzij deze allereerste Belgische pet-recyclage-fabriek zullen we de pet-flessen die in België ingezameld worden sneller en makkelijker kunnen omvormen tot recyclaat waarvan we opnieuw drankflessen uit rpet kunnen maken voor de Belgische markt.”

We doen er als sector dus alles aan om zo snel mogelijk van elk flesje weer een flesje te kunnen maken.

DUS: Hoe maken we van elk flesje weer een flesje?

• Door al bij het design van verpakkingen rekening te houden met recyclage
• Door te sensibiliseren tegen zwerfvuil én te investeren in opruim-initiatieven
• Door het inzamelsysteem van drankverpakkingen nòg méér performant te maken
• Door steeds meer gerecycleerd plastic te gebruiken in plaats van nieuw plastic voor onze flesjes

*Met uitzondering van dop en label

**Cijfers 2021 Eunomia Rapport rpet

***Met uitzondering van het normale verlies in het huidige recyclageproces

Deel 2: Zo zullen we minder plastic gebruiken

Het moet minder

In deel 1 van ons dossier vertelden we al dat we steeds beter worden in het inzamelen en recycleren van onze flesjes om er nieuwe flesjes van te maken. Maar hoewel we zo dus minder fossiele brandstoffen gebruiken én de CO2-uitstoot verkleinen, zijn we het er als sector ook over eens dat we waar mogelijk het gebruik van overbodig plastic moeten vermijden.

Want het voorkomen van afval aan de bron is een effectieve manier om de impact op het milieu te minimaliseren. We proberen dus zoveel mogelijk ‘oververpakte’ goederen te vermijden.

Daarom zijn de producenten op zoek gegaan naar manieren om minder plastic te gebruiken voor de flesjes én de secundaire verpakkingen (het plastic rond de flessen om ze bij elkaar te houden in multi-packs). Hiervoor zijn heel wat innovatieve oplossingen gevonden.

Lichter of weglaten

Eerst en vooral is er hard gewerkt aan het verlichten van de pet-flessen. Dit heeft zowel een voordeel op de hoeveelheid gebruikt plastic als op de CO2-uitstoot van het transport, aangezien deze dan ook lichter worden. Verschillende producenten tonen dit aan met enkele concrete cijfers: “Wij zijn er bij Spadel op groepsniveau in geslaagd om sinds 2018 7% plastic te besparen of 2.000 ton in totaal door onze verpakkingen te verlichten. Tussen 1971 en 2021 is de 1,5L fles van SPA® Reine maar liefst 53% lichter geworden door de helft minder plastic te gebruiken”, vertelt Christophe Scharpé, Head of Corporate Affairs bij Spadel. “En tegen 2025 willen we nog eens 8% plastic voor eenmalig gebruik verminderen.” Ook bij Sources ALMA kunnen ze vergelijkbare cijfers voorleggen: hun 1,5 liter-flessen zijn in 25 jaar tijd ook de helft lichter geworden. Nestlé Waters heeft in 2021 liefst 700 ton aan plastic verminderd in Europa door verpakkingen lichter te maken en ook Danone Waters zet hierop in. Coca-Cola heeft het gewicht van zijn flesjes de afgelopen jaren met 30% doen dalen.

Ook andere innovaties en ‘redesign’ helpen om plastic te besparen. Zo gebruikt Coca-Cola bijvoorbeeld jaarlijks in Europa 3500 ton plastic minder door een aanpassing van het design van de dopjes op zijn flesjes.

De producenten kijken ook naar de secundaire verpakkingen rondom de drankjes. Waar mogelijk worden deze weggelaten. Of vervangen door andere materialen. Zo bespaart Coca-Cola bijvoorbeeld jaarlijks 80 ton plastic door de plasticfolie rondom blikjes sinds 2019 te vervangen door karton.

Hervulbare flessen of bulk

De mineraalwaterproducenten kijken voornamelijk naar bulkverpakkingen om het aantal plastic flessen te verminderen. Sources ALMA biedt bijvoorbeeld haar Cristaline-water aan in verpakkingen van 5 en 8 liter, wat een hele besparing aan plastic oplevert. Danone Waters (B Corp gecertificeerd in België) heeft begin 2021 evian® gelanceerd in een waterfontein van 6L, gemaakt uit 100% rPET, die 30% minder plastic bevat dan een 6-pack van 1L evian flessen.

Spadel (eveneens B Corp gecertificeerd in België) heeft zeer recent de ‘Eco Pack’ op de markt gebracht voor Spa Reine, een kartonnen doos met een kraantje. “Deze 5 liter-verpakking bestaat uit 65 % minder plastic dan een pak van 6 plastic flessen en laat de koolstofvoetafdruk met 40 % dalen vergeleken met een krat van 6 glazen statiegeldflessen”, legt Christophe Scharpé, Head of Corporate Affairs bij Spadel, uit. De verpakking is ook 100% recycleerbaar: de doos kan meegegeven worden met papier en karton-afval en de flexibele plastic zak aan de binnenkant kan mee in de blauwe pmd-vuilniszak.

DUS: Hoe zullen we minder plastic gaan gebruiken?

• Door flessen lichter te maken en zo dus ook minder plastic te gebruiken
• Door secundaire plastic verpakkingen te verminderen, weg te laten of te vervangen door andere materialen
• Door op langere termijn te kijken naar hervulbare flessen en dispensed solutions (frisdranken) of bulkverpakkingen (mineraalwaters)

Deel 3: Zo ziet de fles van de toekomst eruit

Zullen er nog flessen zijn?

Ook bij Coca-Cola blijft de fles een onderdeel van de toekomst-strategie. Naast gerecycleerd plastic, kijken zij ook naar andere innovatieve materialen. “We zijn er bijvoorbeeld als eerste ter wereld in geslaagd om een voor drank geschikte fles te creëren die voor 25% bestaat uit plastic dat uit de oceaan gehaald werd én een ‘plant-based’ fles uit 30% plantaardige materialen”, legt Eva Lefèvre, Director Public Affairs, Communication & Sustainability van Coca-Cola, uit. “Verder zijn we op dit moment in Hongarije volop aan het testen met een 100% bio-based papieren fles.”

Ook Spadel overweegt tegen 2025 plantaardige of alternatieve materialen toe te voegen aan zijn flessen, naast de evolutie naar meer rpet. Het kijkt hiervoor voortdurend naar beschikbare materialen en nieuwe partnerships.

Poeders en siropen

Maar naast de fles wordt ook gekeken naar andere innovatieve mogelijkheden. Zoals in deel 2 van deze reeks al aan bod kwam, kijken de frisdrankproducenten naar zogenaamde ‘dispensed solutions’, waarbij dranken kant-en-klaar geserveerd worden via machines. Deze zullen steeds innovatiever ingezet worden, zowel thuis als onderweg, om meer gepersonaliseerde keuzes mogelijk te maken qua smaken en samenstellingen. Ook wordt gekeken naar innovaties op het vlak van herbruikbare bekers die samen met de dispensers gebruikt kunnen worden. Zowel qua materialen waaruit zij gemaakt worden, als qua functionaliteiten zoals bijvoorbeeld het bewaren van koolzuurhoudende dranken.

Verder wordt in de sector ook gekeken naar opties om zelf (fris)dranken samen te stellen via poeders, siropen, cups, … waarbij de bekende, favoriete smaken uiteraard wel gewaarborgd kunnen blijven zoals we ze nu ook kennen. Bij PepsiCo zijn ze hier al mee aan de slag sinds de overname van SodaStream enkele jaren geleden. Sinds 2020 zijn ook de Pepsi en 7UP smaken beschikbaar om thuis zelf je frisdrank te kunnen samenstellen. Hier wordt op dit moment volop mee geëxperimenteerd in de R&D-labo’s.

Voor mineraalwaterproducenten zijn er op dit moment minder mogelijkheden om te experimenteren met dit soort oplossingen, omdat ze moeten bottelen aan de bron. Maar toch kijken ook zij naar de mogelijkheden van andere soorten verpakkingen en opportuniteiten. Spadel heeft bijvoorbeeld een intern labo (The Waterhouse Lab) gelanceerd om ideeën te versnellen om water op een andere manier bij de consument te brengen, inclusief alternatieven voor plastic.

DUS: Hoe ziet de duurzame fles van de toekomst eruit?

• Flessen blijven een belangrijk onderdeel als drankverpakking
• (gerecycleerd) Plastic blijft ook een interessant flessenmateriaal omdat het licht, flexibel en herbruikbaar is
• Maar ook uit papier, plantaardig materiaal of zelfs plastic afval uit de oceaan kunnen flessen gemaakt worden
• Dispensed solutions en (bulk)verpakkingen zullen evolueren, net als de hervulbare drinkbekers
• Zelf (fris)drank maken is een optie